Кожны народ мае свае самабытныя гульнi, якiя адлюстроуваюць яго характар, старажытныя звычаi i традыцыi. I беларускi народ тут не з*яуляецца выключэннем. У яго есць свае любiмыя гульнi,што захоуваюцца i перадаюцца з пакалення у пакаленне. Яны цесназвязаны з бытам i працоунай дзейнасцю людзей, клiмата-геаграфiчным становiшчам рэспублiкi, яе прыродным асяродзем.
Як правiла, беларускія народныя гульні – рухавыя. Яны вызначаюцца багацем разнастайных уздзеянняу на арганiзм дзяцей, фармiруюць у iх неабходныя фiзiчныя навыкi. Адны з гульняу маюць пэуныя традыцыйныя нормы i слоунае афармленне, што ператварае iх у сваеасаблiвае драматызаваннае дзеяннi. У другiх строга размяркоуваюцца ролi усiх удзельнiкау, слова у iх з*яуляецца сiгналам да нейкага дзеяння.
Акрамя сюжэтна-ролевых, сустракаюцца i гульнi-карагоды, дзе арганiчна спалучаюцца словы, рухi, песнi, народныя мелодыi. Усе гэта, безумоуна, садзейнiчае выхаванню у дзяцей цiкавасцi да беларускай народнай творчасцi, да роднаймовы.
Змест гульняу легка засвойваецца, а прастата i варыятыунасць правiлау, нескладанасць iнвентару робяць iх даступнымi для правядзення у самых разнастайных умовах.
Такiм чынам, народныя гульнi у комплексе з iншымi выхаваучымi сродкамi уяуляюць аснову для фармiравання у дзяцей неабходных фiзiчных якасцей i навыкау, выхаванне у iх нацыянальнай свядомасцi i цiкавасцi да гiсторыi i культуры свайго народа.
Педагогу неабходна памятаць, што гульня – гэта асноуная форма дзейнасцi дзяцей. У ей спалучаюцца два надзвычай важныя фактары: з аднаго боку, дзецi уключаюцца у практычную дзейнасць, развiваюцца фiзiчна, прывыкаюць самастойна дзейнiчаць, прымаць рашэннi; здругога – яны атрымлiваюць маральнае i эстэтычнае задавальненне, знаемяцца з народнымi традыцыямi i культурай, лепш пазнаюць навакольнае асяродзе, а усе гэта, разам узятае, спрыяе выхаванню усебакова развiтай асобы дашкольнiка.
«Мiхасiк»
Мэта гульні: развіццё спрыту, увагі.
Для правядзення гульні па крузе ставяцца шэсць пар «лапцей». Семь удзельнікаў гульні размяшчаюцца вакол «лапцей», водзяць карагод пад музыку, а вядучы ў гэты час прамаўляе словы:
«Ты, Мiхасiк, не зявай, Лапоточкi абувай!»
Пасля гэтых слоў, музыка спыняецца, а удзельнікі гульні імкнуцца хутчэй абуць «лапці ». Дзіця, якое засталося без «лапцей», выбывае з гульні. Прыбіраецца адна пара «лапцей», і гульня працягваецца да таго часу, пакуль застанецца адно дзіця. Ён і лічыцца пераможцам.
«Вожык і мышы»
Усе дзеці разам з гульцамі-мышамі становяцца ў круг. Вожык-ў цэнтры круга. Па сігнале ўсе ідуць направа, вожык - налева.
Гульцы прамаўляюць словы:
Бяжыць вожык — тупу-туп,
Весь калючы, гостры зуб!
Вожык-вожык, ты куда?
Ад якой бяжыш бяды?
Пасля гэтых слоў усе спыняюцца. Па сігналу да вожыку падыходзіць адзін гулец і кажа:
Вожык ножкамі туп-туп!
Вожык глазкамі луп-луп!
Чуе Вожык - усюды ціш,
Чу! .. Скрабецца Ў лісцемыш!
Вожык імітуе руху: асцярожна ходзіць, прыслухоўваецца. Мышы ў гэты час бегаюць за кругам.
Вядучы кажа:
Бяжы, бяжы, вожык,
Не шкадуй ты ножак,
Ты лаві сабе мышэй,
Не лаві нашых дзяцей!
Мышкі бегаюць па крузе, выбягаючы за круг. Вожык іх ловіць (засмучала).
Гульцы хутка прысядаюць і апускаюць рукі. Мышка злоўленая: яна ў пастцы. Такім чынам, гульня паўтараецца некалькі разоў.
Правілы гульні. Усе дзейнічаюць дакладна ў адпаведнасці з тэкстам. Вожык засмучала мышэй, злёгку дакрануўшыся да іх рукой. Заплямленая мышка адразу выходзіць з гульні.
«ГРУШКА»
Играющие берутся за руки, образуя круг, в середине которого становится мальчик или девочка. Это и будет грушка. Все ходят вокруг грушки по кругу:
Мы пасадзім грушку — Вось так, вось так!
Няхай наша грушка Расце, расце
Вырастай ты, грушка, Вось такой вышыні;
Вырастай ты, грушка, Вось такой шырыні;
Вырастай ты, грушка, Вырастай у добры час!
Патанцуй, Марылька, Пакружыся ты для нас!
А мы гэту грушку Усе шчыпацьбудзем.
Ад нашай Марылькі Уцякацьбудзем!
Грушка в середине круга должна изображать все то, о чем поется в песне: танцевать, кружиться. На слова «Вось такой вышыні» дети поднимают руки вверх, а на слова «Вось такой шырыні» разводят их в стороны. Когда поют: «А мы гэтугрушкуусешчыпацьбудзем», все приближаются к грушке, чтобы дотронуться до нее, и быстро убегают, а грушка ловит кого-нибудь.
«ВЯСЁЛЫ БУБЕН»
Усе дзеці разам становяцца ўкруг.Вядучытрымае у руках бубен. Пад музыку дзецiрухаюцца па крузеiспяваюць:
«Ты кацiсь вясёлы бубен,
Хутка, хутка, па рукам.
У каго застауся бубен,
Той, цяпер сыграе нам»
Пад музыку дзецi перадаюць бубен па крузе. На ком спынiлася музыка, той выходзiць у цэнт круга iiграерытмiчнапад музыку.
Гульня праводзiца некалькi раз.
